احكام مالى كه پيدا مى‏‌كنند

مسأله 2647 ـ مالى كه انسان پيدا مى‏كند اگر نشانه‏اى نداشته باشد كه بواسطه آن صاحبش معلوم شود، و حيوان هم نباشد و ارزش آن از يك درهم (يعنى 6/12 نخود نقره سكه دار) كمتر نباشد مى‏تواند از طرف صاحبش صدقه و يا به حاكم شرع بدهد.
مسأله 2648 ـ اگر مالى پيدا كند كه نشانه دارد و قيمت آن از 6/12 نخود نقره سكّه دار كمتر است، چنانچه صاحب آن معلوم باشد و انسان نداند راضى است يا نه، نمى‏تواند بدون اجازه او بردارد و اگر صاحب آن معلوم نباشد، مى‏تواند به قصد اين كه ملك خودش شود بردارد و در اين صورت اگر تلف شود نبايد عوض آن را بدهد، بلكه اگر قصد ملك شدن هم نكرده و بدون تقصير او تلف شود، دادن عوض بر او واجب نيست.
مسأله 2649 ـ هرگاه چيزى كه پيدا كرده نشانه‏اى دارد كه بواسطه آن مى‏تواند صاحبش را پيدا كند، اگرچه صاحب آن كافرى باشد كه در امان مسلمانان است، در صورتى كه قيمت آن چيز به 6/12 نخود نقره سكّه دار برسد بايد از روزى كه آن را پيدا كرده تا يك سال در جاهايى كه مردم اجتماع مى‏كنند اعلام كند و لازم نيست كه هر روز باشد، بلكه اگر تا يك سال طورى بگويد كه مردم بگويند مرتّبا اعلان كرده كافى است.
مسأله 2650 ـ اگر انسان خودش نخواهد اعلان كند، مى‏تواند به كسى كه اطمينان دارد بگويد از طرف او اعلان نمايد.
مسأله 2651 ـ اگر تا يك سال اعلان كند و صاحب مال پيدا نشود در صورتى كه آن مال را در غير حرم مكّه پيدا كرده باشد مى‏تواند آن را براى خود بردارد به قصد اين كه هر وقت صاحبش پيدا شد عوض آن را به او بدهد، يا براى او نگهدارى كند كه هر وقت پيدا شد به او بدهد ولى احتياط مستحب آن است كه از طرف صاحبش صدقه بدهد. و اگر در حرم پيدا كرده باشد بنابر احتياط واجب آن را صدقه بدهد.
مسأله 2652 ـ اگر بعد از آن كه يك سال اعلان كرد و صاحب مال پيدا نشد مال را براى صاحبش نگهدارى كند و از بين برود، چنانچه در نگهدارى آن كوتاهى نكرده و تعدّى هم ننموده، ضامن نيست. همچنين اگر صدقه داده يا به حاكم شرع سپرده باشد. ولى اگر براى خود برداشته باشد ضامن است.
مسأله 2653 ـ كسى كه مالى را پيدا كرده، اگر عمداً به دستورى كه گفته شد اعلان نكند، گذشته از اين كه معصيت كرده، باز هم واجب است در صورتى كه مفيد باشد اعلان كند.
مسأله 2654 ـ اگر بچّه نابالغ چيزى پيدا كند بنابر احتياط واجب ولى او بايد اعلان نمايد.
مسأله 2655 ـ اگر انسان در بين سالى كه اعلان مى‏كند از پيدا شدن صاحب مال نااميد شود بايد به حاكم شرع مراجعه كند.
مسأله 2656 ـ اگر در بين سالى كه اعلان مى‏كند مال از بين برود، چنانچه در نگهدارى آن كوتاهى كرده يا تعدّى كرده باشد بايد عوض آن را به صاحبش بدهد و اگر كوتاهى نكرده و تعدّى هم ننموده، چيزى بر او واجب نيست.
مسأله 2657 ـ اگر مالى را كه نشانه دارد و قيمت آن به 6/12 نخود نقره سكّه دار مى‏رسد در جايى پيدا كند كه معلوم است بواسطه اعلان، صاحب آن پيدا نمى‏شود بايد به حاكم شرع رجوع كند، و اگر دسترسى به حاكم شرع ندارد آن را از طرف صاحبش صدقه دهد.
مسأله 2658 ـ اگر چيزى را پيدا كند و به خيال اينكه مال خود اوست بردارد يا با پاى خود از جايش حركت دهد و جابجا كند، بعد بفهمد مال خودش نبوده، بايد تا يك سال اعلان نمايد.
مسأله 2659 ـ بايد در موقع اعلان بعضى از اوصاف مال پيدا شده را بگويد كه تا حدودى آن را بشناسند، و بعضى ديگر را نگويد تا مالك حقيقى را بشناسد.
مسأله 2660 ـ اگر كسى چيزى را پيدا كند و ديگرى بگويد مال من است، در صورتى بايد به او بدهد كه نشانه‏هاى آن را بگويد. و يقين پيدا كند كه مال او است ولى اگر ذكر نشانه‏ها فقط موجب گمان مالك بودنش باشد مخيّر است كه به او بدهد يا از دادن به او خوددارى نمايد.
مسأله 2661 ـ اگر قيمت چيزى كه پيدا كرده و نشاندار است به 6/12 نخود نقره سكّه دار برسد چنانچه اعلان نكند و در مسجد، يا جاى ديگرى كه محلّ اجتماع مردم است بگذارد و آن چيز از بين برود، يا ديگرى آن را بردارد، كسى كه آن را پيدا كرده ضامن است.
مسأله 2662 ـ هرگاه چيزى پيدا كند كه اگر بماند فاسد مى‏شود بايد تا مقدارى كه ممكن است آن را نگه دارد بعد با اذن حاكم قيمت كند و خودش بردارد يا بفروشد و پولش را نگه دارد و احتياط مستحب آن است كه در فروش آن به خودش يا به ديگرى، از حاكم شرع در صورت امكان اجازه بگيرد و در هر صورت بايد تعريف تا يك سال را ادامه دهد تا اگر صاحب آن پيدا شد، پول را به او تسليم كند. و اگر صاحب آن پيدا نشد از طرف او صدقه بدهد و مى‏تواند به حاكم شرع مراجعه كرده و از او كسب تكليف نمايد.
مسأله 2663 ـ اگر چيزى را كه پيدا كرده موقع وضو گرفتن و نماز خواندن همراه او باشد، وضو و نمازش باطل نمى‏شود حتّى اگر نخواهد آن را به صاحبش تحويل دهد.
مسأله 2664 ـ اگر كفش او را ببرند و كفش ديگرى به جاى آن بگذارند چنانچه بداند كفشى كه مانده مال كسى است كه كفش او را برده در صورتى كه از پيدا شدن صاحبش مأيوس و يا برايش مشقّت داشته باشد مى‏تواند بجاى كفش خودش بردارد، ولى اگر قيمت آن از كفش خودش بيشتر باشد بايد هر وقت صاحب آن پيدا شد زيادى قيمت را به او بدهد و چنانچه از پيدا شدن او نااميد شود بايد با اجازه حاكم شرع زيادى قيمت را از طرف صاحبش صدقه بدهد. و اگر احتمال دهد كفشى كه مانده مال كسى نيست كه كفش او را برده بنابر احتياط واجب بايد با آن معامله مجهول المالك نمايد، يعنى از صاحبش تفحّص كند و چنانچه از پيدا كردن او مأيوس شود از طرف او به فقير صدقه بدهد.
مسأله 2665 ـ اگر مالى را كه كمتر از 6/12 نخود نقره سكّه دار ارزش دارد پيدا كند و از آن صرف نظر نمايد و در مسجد يا جاى ديگر بگذارد چنانچه كسى آن را بردارد، براى او حلال است.