قرائت
مسأله 972 ـ در ركعت اوّل و دوم نمازهاى واجب يوميّه، نمازگزار بايد اوّل سوره حمد و بعد از آن يك سوره تمام بخواند. و دو سوره «و الضحى» و «ألم‌نشرح» و همچنين دو سوره «فيل» و «قريش» در نماز يك سوره حساب مىشود و «بِسمِ اللّهِ الرَّحمٰنِ الرَّحيم» بايد اوّل هر كدام از دو سوره خوانده شود.
مسأله 973 ـ اگر وقت نماز تنگ باشد، يا انسان ناچار شود كه سوره را نخواند، مثلاً بترسد كه اگر سوره را بخواند دزد يا درنده، يا چيز ديگرى به او صدمه بزند، نبايد سوره را بخواند و اگر در كارى عجله داشته باشد مىتواند سوره را نخواند.
مسأله 974 ـ اگر عمداً سوره را پيش از حمد بخواند، و قصد او اين باشد كه سوره جزء نماز باشد نمازش باطل است و اگر اشتباهاً سوره را پيش از حمد، بخواند و در بين آن يادش بيايد، بايد سوره را رها كند و بعد از خواندن حمد سوره را از اوّل بخواند ولى اگر بعد از خواندن حمد يادش آمد فقط بايد سوره را بخواند و اعاده حمد لازم نيست.
مسأله 975 ـ اگر حمد و سوره يا يكى از آنها را فراموش كند و بعد از رسيدن به ركوع بفهمد نمازش صحيح است و نياز به سجده سهو نيست اگر چه مستحب است.
مسأله 976 ـ اگر پيش از آن كه براى ركوع خم شود، بفهمد كه حمد و سوره را نخوانده بايد بخواند. و اگر بفهمد سوره را نخوانده، بايد فقط سوره را بخواند ولى اگر بفهمد حمد تنها را نخوانده، بايد اوّل حمد و بعد از آن دوباره سوره را بخواند و نيز اگر خم شود و پيش از آن كه به ركوع برسد، بفهمد حمد و سوره، يا سوره تنها، يا حمد تنها را نخوانده، بايد بايستد و به همين دستور عمل نمايد.
مسأله 977 ـ اگر در نماز واجب يكى از چهار سوره فصّلت، نجم، سجده، علق را كه آيه سجده دارد عمداً بخواند فعل حرام مرتكب شده و واجب است پس از خواندن آيه سجده، سجده نمايد ولى اگر سجده را بجا آورد نمازش باطل است و بايد بعد از سجده، نماز را از سر بگيرد. و اگر سجده را بجا نياورد و سوره را عوض نمود، نمازش صحيح است اگر چه به جهت ترك سجده مرتكب گناه شده.
مسأله 978 ـ اگر اشتباهاً مشغول خواندن سورهاى شود كه سجده واجب دارد، چنانچه پيش از رسيدن به آيه سجده بفهمد، بايد آن سوره را رها كند (اگر چه بيشتر از نصف سوره سجدهدار را خوانده باشد) و سوره ديگر بخواند و اگر بعد از خواندن آيه سجده بفهمد طبق دستور مسأله قبل عمل نمايد.
مسأله 979 ـ اگر در نماز آيه سجده را عمداً يا سهواً گوش دهد در هر جاى نماز كه يادش آمد واجب است كه سجده كند و نمازش بعد از سجده كردن باطل مىشود و بايد نماز را از سر بگيرد، و اگر سجده نكند نمازش صحيح است ولى معصيت كرده است. ولى اگر كسى آيه سجده بگوشش بخورد امّا توجّه نداشته باشد سجده كردن بر وى واجب نيست.
مسأله 980 ـ خواندن سوره سجدهدار در نماز مستحب جايز است امّا بايد به دنبال آيه سجده، سجده كند و سپس برخيزد و نماز را ادامه دهد.
مسأله 981 ـ در نماز مستحب خواندن سوره لازم نيست، اگرچه آن نماز بواسطه نذر كردن واجب شده باشد، ولى در بعضى از نمازهاى مستحبّى مثل نماز وحشت كه سوره مخصوصى دارد، اگر بخواهد به دستور آن نماز رفتار كرده باشد، بايد همان سوره را بخواند.
مسأله 982 ـ خواندن دو سوره يا بيشتر بعد از حمد در يك ركعت نماز واجب، جايز لكن مكروه است اما در نماز مستحب مكروه نمىباشد.
مسأله 983 ـ در نماز جمعه و در نماز ظهر روز جمعه مستحب است در ركعت اوّل بعد از «حمد»، سوره «جمعه» و در ركعت دوم بعد از «حمد»، سوره «منافقين» بخواند و اگر مشغول يكى از اينها شود، تا قبل از رسيدن به نصف سوره مىتواند آن را رها كند و سوره ديگر بخواند.
مسأله 984 ـ اگر بعد از حمد مشغول خواندن سوره «قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَد» يا سوره «قُلْ يَا أيُّهَا الْكافِرُون» شود، نبايد آن را رها كند و سوره ديگر بخواند امّا اگر رها كرد و سوره ديگر خواند، نمازش صحيح است ولى معصيت كرده است. و در نماز جمعه و نماز ظهر روز جمعه اگر از روى فراموشى به جاى سوره «جمعه» و «منافقين»، يكى از اين دو سوره را بخواند، تا به نصف نرسيده، مىتواند آن را رها كند و سوره «جمعه» و «منافقين»را بخواند.
مسأله 985 ـ اگر در نماز جمعه يا نماز ظهر روز جمعه عمداً يا سهواً سوره «قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَد» يا سوره «قُلْ يَا أيُّهَا الْكافِرُون» بخواند، مىتواند آن را رها كرده و سوره جمعه يا منافقين را بخواند حتّى اگر از نصف هم گذشته باشد.
مسأله 986 ـ اگر در نماز، غير سوره «قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَد» و «قُلْ يَا أيُّهَا الْكافِرُون» سوره ديگرى بخواند، مىتواند رها كند و سوره ديگر بخواند ولى بنا بر احتياط واجب اگر از نصف گذشته عدول نكند.
مسأله 987 ـ اگر مقدارى از سوره را فراموش كند يا از روى ناچارى، مثلاً بواسطه تنگى وقت يا جهت ديگر نشود آن را تمام نمايد بايد آن سوره را رها كند و سوره ديگر بخواند، اگرچه از نصف گذشته باشد يا سورهاى را كه مىخوانده «قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَد» يا «قُلْ يَا أيُّهَا الْكافِرُون» باشد.
مسأله 988 ـ بر مرد واجب است حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند بخواند و بر مرد و زن واجب است حمد و سوره نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند امّا حمد و سوره نماز ظهر روز جمعه مستحب است بلند خوانده شود.
مسأله 989 ـ مرد بايد در نماز صبح و مغرب و عشا مواظب باشد كه تمام كلمات حمد و سوره و حتّى حرف آخر آنها را بلند بخواند.
مسأله 990 ـ زن مىتواند حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند يا آهسته بخواند، چه نامحرم صدايش را بشنود يا نشنود ولى بهتر آن است كه در صورتى كه ترس فتنه و لذّت بردن در بين باشد آهسته بخواند.
مسأله 991 ـ اگر در جايى كه بايد نماز را بلند بخواند عمداً آهسته بخواند، يا در جايى كه بايد آهسته بخواند عمداً بلند بخواند، نمازش باطل است ولى اگر از روى فراموشى يا ندانستن مسأله باشد صحيح است و اگر در بين خواندن حمد و سوره بفهمد اشتباه كرده، لازم نيست مقدارى را كه خوانده دوباره بخواند.
مسأله 992 ـ اگر كسى در خواندن حمد و سوره بيشتر از معمول صدايش را بلند كند، مثل آن كه آنها را با فرياد بخواند، نمازش باطل است.
مسأله 993 ـ انسان بايد نماز را ياد بگيرد كه غلط نخواند و كسى كه به هيچ قسم نمىتواند صحيح آن را ياد بگيرد، بايد هر طورى كه مىتواند بخواند و بهتر آن است كه نماز را به جماعت به جا آورد.
مسأله 994 ـ كسى كه حمد و سوره و چيزهاى ديگر نماز را به خوبى نمىداند و مىتواند ياد بگيرد، در صورتى كه دسترسى به جماعت ندارد اگر وقت نماز وسعت داشته باشد واجب است كه ياد بگيرد و اگر وقت تنگ است از حمد هر چه مىداند بخواند و اگر هيچ نمىداند از سورههاى ديگر هر چه مىداند بخواند و اگر از قرآن هم چيزى نمىداند به مقدارى كه واجب است در نماز از قرآن بخواند، ذكر بگويد و بهتر آنست كه تسبيح و تهليل و تكبير بگويد.
مسأله 995 ـ مزد گرفتن براى تعليم واجبات و مستحبّات نماز جايز است.
مسأله 996 ـ اگر يكى از كلمات حمد يا سوره را نداند يا عمداً آن را نگويد يا به جاى حرفى حرف ديگر بگويد، مثلاً بجاى «ض»، «ظ» بگويد به طورى كه در زبان عربى بگويند آن حرف را تلفّظ نكرد (يعنى معنا تغيير كند) و موافق هيچكدام از قرائتهاى هفتگانه نباشد يا جايى كه بايد بدون فتحه و كسره خوانده شود، فتحه و كسره بدهد، يا تشديد را نگويد نماز او باطل است.
مسأله 997 ـ اگر انسان كلمهاى را صحيح بداند و در نماز همان طور بخواند و بعد بفهمد غلط خوانده لازم نيست دوباره نماز را بخواند و يا اگر وقت گذشته قضا نمايد.
مسأله 998 ـ اگر اعراب كلمهاى را نداند بايد ياد بگيرد ولى اگر كلمهاى را كه وقف كردن آخر آن جايز است هميشه وقف كند ياد گرفتن اعراب آن لازم نيست و نيز اگر نداند مثلاً كلمهاى به «س» است يا به «ص» بايد ياد بگيرد و چنانچه دو جور يا بيشتر بخواند، مثل آن كه در «اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُستَقيم» مستقيم را يك مرتبه با سين و يك مرتبه با صاد بخواند نمازش باطل است مگر آن كه هر دو جور قرائت شده باشد و به اميد رسيدن به واقع بخواند.
مسأله 999 ـ رعايت قواعد تجويد مثل ادغام، اظهار، ابدال، مدّ لازم و غير لازم، وقف و غيره لازم نيست، امّا رعايت آن نيكو مىباشد.
مسأله 1000 ـ احتياط مستحب آن است كه در نماز، وقف به حركت و وصل به سكون ننمايد و معنى وقف به حركت آن است كه فتحه يا كسره يا ضمّه آخر كلمهاى را بگويد و بين آن كلمه و كلمه بعدش فاصله دهد. مثلاً بگويد «الرَّحمٰن الرَّحيم» و ميم «الرَّحيم» را كسره بدهد و بعد قدرى صبر كند و بگويد «مالِكِ يَومِ الدّين»، و معنى وصل به سكون آن است كه فتحه يا كسره يا ضمّه كلمهاى را نگويد و آن كلمه را به كلمه بعد بچسباند مثل آن كه بگويد «الرَّحمٰن الرّحيم» و ميم «الرَّحيم» را كسره ندهد و فوراً «مالِكِ يَومِ الدّين» را بگويد.
مسأله 1001 ـ قرائت «مالِكِ يَومِ الدّين» به «مَلِكِ يَومِ الدّين» نيز صحيح است امّا بنابر احتياط صحيح نيست «صِراط» را «سِراط» قرائت كند.
مسأله 1002 ـ نمازگزار در ركعت سوم و چهارم نماز مىتواند فقط يك حمد بخواند يا يك مرتبه تسبيحات اربعه بگويد يعنى يك مرتبه بگويد «سُبْحانَ اللّهِِِِ وَ الحَمْدُ للّهِِِ وَ لااِلٰهَ اِلّا اللّهُُُُ وَ اللّهُُ اَكبَرُ» ولى سه مرتبه فضيلت بيشترى دارد و مىتواند در يك ركعت حمد و در ركعت ديگر تسبيحات بگويد و بهتر است در هر دو ركعت تسبيحات بخواند خواه فرادى بخواند يا جماعت، امام باشد يا مأموم.
مسأله 1003 ـ در تنگى وقت بايد تسبيحات اربعه را يك مرتبه بگويد.
مسأله 1004 ـ بر مرد و زن واجب است كه در ركعت سوم و چهارم نماز، حمد يا تسبيحات را آهسته بخوانند و جايز است وسط حمد يا تسبيحات آن را قطع كند و ديگرى را بخواند.
مسأله 1005 ـ اگر در ركعت سوم و چهارم حمد بخواند، بنابر احتياط واجب بايد بسم اللّه آن را هم آهسته بگويد.
مسأله 1006 ـ كسى كه نمىتواند تسبيحات را ياد بگيرد يا درست بخواند، بايد در ركعت سوم و چهارم حمد بخواند.
مسأله 1007 ـ اگر در دو ركعت اوّل نماز به خيال اين كه دو ركعت آخر است تسبيحات بگويد، چنانچه پيش از ركوع بفهمد، بايد حمد و سوره را بخواند و اگر در ركوع يا بعد از ركوع بفهمد، نمازش صحيح است.
مسأله 1008 ـ اگر در دو ركعت آخر نماز به خيال اين كه در دو ركعت اوّل است حمد بخواند، يا در دو ركعت اوّل نماز با اينكه گمان مىكرده در دو ركعت آخر است حمد بخواند، چه پيش از ركوع بفهمد چه بعد از آن نمازش صحيح است.
مسأله 1009 ـ اگر در ركعت سوم يا چهارم مىخواست حمد بخواند تسبيحات به زبانش آمد، يا مىخواست تسبيحات بخواند حمد به زبانش آمد بايد آن را رها كند و دوباره حمد يا تسبيحات را بخواند. ولى اگر عادتش خواندن چيزى بوده كه به زبانش آمده و در خزانه قلبش آن را قصد داشته، مىتواند همان را تمام كند و نمازش صحيح است.
مسأله 1010 ـ كسى كه عادت دارد در ركعت سوم و چهارم تسبيحات بخواند اگر بدون قصد مشغول خواندن حمد شود بايد آن را رها كند و دوباره حمد يا تسبيحات را بخواند.
مسأله 1011 ـ در ركعت سوم و چهارم مستحب است بعد از تسبيحات استغفار كند، مثلاً بگويد: «اَستَغفِرُ اللّهََ رَبِّي وَ اَتُوبُ اِلَيهِ» يا بگويد: «اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِي» و اگر به گمان آن كه حمد يا تسبيحات را گفته مشغول گفتن استغفار شود و شك كند كه حمد يا تسبيحات را خوانده، يا نه، بايد به شك خود اعتنا ننمايد ولى اگر نمازگزار پيش از خم شدن براى ركوع در حالى كه مشغول گفتن استغفار نيست، شك كند كه حمد يا تسبيحات را خوانده يا نه، بايد حمد يا تسبيحات را بخواند.
مسأله 1012 ـ اگر در ركوع ركعت سوم يا چهارم شك كند كه حمد يا تسبيحات را خوانده يا نه، بايد به شك خود اعتنا نكند. امّا اگر در حال رفتن به ركوع و پيش از رسيدن به حدّ ركوع شك كند، لازم است برگردد و حمد يا تسبيحات را بخواند.
مسأله 1013 ـ هرگاه شك كند كه آيه يا كلمهاى را درست گفته يا نه اگر به چيزى كه بعد از آن است مشغول نشده، بايد آن آيه يا كلمه را به طور صحيح بگويد و اگر به چيزى كه بعد از آن است مشغول شده، چنانچه آن چيز ركن باشد مثل آن كه در ركوع شك كند كه فلان كلمه از سوره را درست گفته يا نه، بايد به شك خود اعتنا نكند و اگر ركن نباشد، مثلاً موقع گفتن «اللّهُ الصَّمَد» شك كند كه «قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَد» را درست گفته يا نه، باز هم مىتواند به شك خود اعتنا نكند ولى اگر احتياطا آن آيه يا كلمه را به طور صحيح بگويد اشكال ندارد و اگر چند مرتبه هم شك كند، مىتواند چند بار بگويد امّا اگر به وسواس برسد و باز هم بگويد، نمازش صحيح است ولى معصيت كرده و بنابر احتياط مستحب نماز را دوباره بخواند.
مسأله 1014 ـ مستحب است در ركعت اوّل، پيش از خواندن حمد بگويد «اَعُوذُ بِاللّهِِِِ مِنَ الشَّيطانِ الرَّجيمِ» يا «اَعُوذُ بِاللّهِِ السَّميعِ الْعَليمِ مِنَ الشَّيطانِ الرَّجيمِ» و در ركعت اوّل و دوم نماز ظهر و عصر «بِسم اللّه» را بلند بگويد و حمد و سوره را شمرده بخواند و در آخر هر آيه وقف كند يعنى آن را به آيه بعد نچسباند و در حال خواندن حمد و سوره به معناى آيه توجّه داشته باشد. و اگر نماز را به جماعت مىخواند، بعد از تمام شدن حمد امام و اگر فرادى مىخواند، بعد از آن كه حمد خودش تمام شد بگويد: «الْحَمدُ للّهِ ربِّ الْعالَمين». و بعد از خواندن سوره «قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَد»، يك يا دو يا سه مرتبه «كَذٰلِكَ اللّهُُ ربِّي» يا سه مرتبه «كَذٰلِكَ اللّهُُ رَبُّنا» بگويد، بعد از خواندن سوره كمى صبر كند بعد تكبير پيش از ركوع را بگويد يا قنوت را بخواند.
مسأله 1015 ـ مستحب است در تمام نمازها در ركعت اوّل، سوره «اِنّا اَنزَلناه» و در ركعت دوم، سوره «قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَد» را بخواند.
مسأله 1016 ـ مكروه است انسان در تمام نمازهاى يك شبانه روز سوره «قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَد» را نخواند.
مسأله 1017 ـ خواندن سوره «قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَد» به يك نفس مكروه است.
مسأله 1018 ـ سورهاى را كه در ركعت اوّل خوانده مكروه است در ركعت دوم بخواند ولى اگر سوره «قُلْ هُوَ اللّهُ اَحَد» را در هر دو ركعت بخواند مكروه نيست.